Những ngày mùa Thu lịch sử cách đây 76 năm, tại Tân Trào, Tuyên Quang, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ, toàn dân Việt Nam đã vùng lên tổng khởi nghĩa, giành chính quyền thắng lợi. Trên mảnh đất cội nguồn cách mạng, Tuyên Quang hôm nay đang đổi mới từng ngày.

Lán Nà Nưa. Ảnh của Việt Trường

“... Lên Tuyên Quang, nhớ về chiến khu xưa

Chiếc nôi lớn thuở đầu cách mạng”

                   (Nhà thơ Nguyễn Đức Mậu)

“Chiếc nôi lớn thuở đầu cách mạng” mà đại tá - nhà thơ Nguyễn Đức Mậu nhắc đến ấy là Tân Trào, huyện Sơn Dương. Mùa Xuân năm 1940, Chi bộ Mỏ Than, chi bộ đầu tiên của tỉnh Tuyên Quang ra đời, đã tích cực vận động quần chúng và xây dựng cơ sở cách mạng. Năm 1941, vùng thượng huyện Sơn Dương trở thành nơi có phong trào cách mạng sớm và vững chắc. Ngày 10/3/1945, dưới sự lãnh đạo của Phân khu ủy Nguyễn Huệ, nhân dân xã Thanh La và lực lượng vũ trang cách mạng nổi dậy khởi nghĩa lật đổ chính quyền tay sai phát-xít Nhật, thành lập Ủy ban cách mạng xã. Ngày 16/3, ta tấn công bức hàng lần hai đồn Đăng Châu ở huyện lỵ Sơn Dương, thành lập châu Tự Do và Ủy ban cách mạng lâm thời châu. Đây là chính quyền nhân dân cấp huyện đầu tiên được thành lập trong tỉnh và trong cả nước, đánh dấu bước ngoặt của cao trào cách mạng đang dâng cao.  

Ngày 21/5/1945, núi rừng Tân Trào bừng lên rạng rỡ, đón Bác Hồ và đoàn cán bộ về từ Pác Bó, Cao Bằng. Bác ở nhà dân khoảng một tuần, sau đó chuyển ra ở và làm việc trong căn lán nhỏ đơn sơ ẩn kín giữa rừng Nà Nưa. Tại đây Bác làm việc liên tục không nghỉ ngơi; khi đọc báo cáo, tài liệu, lúc đánh máy thảo văn bản, chỉ thị, khi họp bàn với cán bộ, đoàn thể, lúc thăm bộ đội, nhà dân, tăng gia sản xuất,… Người chỉ thị thành lập Trường Quân chính kháng Nhật, thống nhất các lực lượng vũ trang thành Quân giải phóng; thành lập Khu Giải phóng gồm 6 tỉnh: Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Hà Giang, Tuyên Quang, Thái Nguyên; thiết lập và duy trì quan hệ chặt chẽ với quân Đồng Minh. Xã Tân Trào được chọn làm trung tâm đầu não lãnh đạo cao trào kháng Nhật cứu nước trong toàn quốc.

 Từ khi Bác và Trung ương về, Tân Trào trở thành Thủ đô lâm thời của Khu Giải phóng, trái tim của cách mạng Việt Nam. Từ nơi đây tỏa đi khắp các chân trời của đất nước mọi chỉ thị về đường lối, phương châm, sách lược của Đảng nhằm đẩy mạnh chuẩn bị vũ trang tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Cũng từ nơi đây đã thu hút về bao nhiêu thanh niên anh tuấn bốn phương. Nhân dân trong Khu Giải phóng và Tân Trào được hưởng những quyền lợi do cách mạng mang tới như được xóa nạn mù chữ, bãi bỏ các thứ thuế vô lý nặng nề, thực hiện nam nữ bình đẳng và “đời sống mới”; đồng thời nô nức hăng hái gia nhập bộ đội, du kích, tích cực canh gác, tuần tra phòng gian bảo mật, tiếp tế lương thực, thi đua sản xuất.

Tháng 7/1945, trên chiến trường châu Á - Thái Bình Dương phát-xít Nhật bị thất bại nặng nề; ở trong nước cao trào kháng Nhật phát triển mạnh từ Bắc chí Nam. Tại Tân Trào, Trung ương gấp rút chuẩn bị tổ chức Hội nghị toàn quốc của Đảng và Quốc dân Đại hội đại biểu. Không khí chuẩn bị tổng khởi nghĩa hết sức khẩn trương. Giữa lúc công việc đang bộn bề, Bác bị ốm nặng, người xanh xao hốc hác. Những năm tháng bôn ba năm châu bốn bể, những đêm đông lê bước dưới xích xiềng ở nhà tù đế quốc, những đêm dài nếm mật nằm gai, mưa rừng, sốt rét, thiếu thốn, gian khổ,… chắc đã vắt kiệt sức của Người. Trong một đêm sốt rét, mê mệt li bì trên sàn nứa lạnh giữa rừng tưởng không qua khỏi, khi vừa tỉnh lại, Người liền dặn đồng chí Võ Nguyên Giáp: “Lúc này thời cơ thuận lợi đã tới, dù hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn, cũng kiên quyết giành cho được độc lập!”. Lúc khác Bác lại dặn: “Lúc nào cũng phải chú trọng xây dựng chi bộ, bồi dưỡng cán bộ, đảng viên và các phần tử trung kiên. Trong chiến tranh du kích, lúc phong trào lên, ta phải hết sức phát triển, vừa phát triển vừa chú ý xây dựng căn cứ cho thật vững chắc, để phòng khi khó khăn mới có chỗ đứng chân được”. Thế rồi thật may, nhờ bài thuốc nam gia truyền của đồng bào địa phương cùng với dùng thuốc ký ninh, chỉ sau vài lần ăn cháo, Bác đã cắt cơn sốt, sức khỏe dần bình phục. 

Trong khu rừng Nà Nưa, từ ngày 13 đến 14/8, diễn ra Hội nghị đại biểu toàn quốc của Đảng với trên 30 đại biểu đến từ các Đảng bộ Bắc Kỳ, Trung Kỳ, Nam Kỳ. Tuy vừa ốm dậy, người còn xanh xao nhưng Bác vẫn gượng chống gậy tới họp, góp nhiều ý kiến và chỉ đạo. Hội nghị khẳng định “Cơ hội rất tốt cho ta giành thắng lợi đã tới”, bàn và quyết định những việc cấp bách liên quan đến vận mệnh đất nước, như: Thành lập Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc để lãnh đạo tổng khởi nghĩa giành chính quyền; thành lập Bộ Tư lệnh Giải phóng quân Việt Nam; đề ra Mười chính sách lớn của Việt Minh; chủ trương đối ngoại với Đồng Minh; định ra nhiệm vụ quân sự, gấp rút phát triển nhiều đơn vị Giải phóng quân mới trong cả nước; quyết định phát động toàn dân khởi nghĩa giành chính quyền từ tay phát-xít Nhật và tay sai trước khi quân Đồng Minh vào Đông Dương; đề ra 3 nguyên tắc đảm bảo Tổng khởi nghĩa thắng lợi là: Tập trung, thống nhất, kịp thời. Đêm 13/8 Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc ra Quân lệnh số 1 hiệu triệu toàn dân Việt Nam đứng lên tổng khởi nghĩa. Ngày 16/8, Đại hội Quốc dân (tiền thân của Quốc hội) khai mạc tại đình Tân Trào; trên 60 đại biểu từ ba miền Bắc, Trung, Nam, đại biểu Việt kiều ở Lào, Thái Lan, đại biểu các tầng lớp nhân dân, các đảng phái chính trị, đã về dự. Đại hội quyết định toàn dân đoàn kết đứng lên vũ trang khởi nghĩa giành chính quyền; thông qua Lệnh Tổng khởi nghĩa; bầu Ủy ban Giải phóng dân tộc Việt Nam - tiền thân của Chính phủ lâm thời, do Cụ Hồ Chí Minh làm Chủ tịch; quy định Quốc kỳ của nước Việt Nam mới là lá cờ đỏ giữa có ngôi sao vàng năm cánh, Quốc ca là bài “Tiến quân ca”; thông qua Mười chính sách lớn của Mặt trận Việt Minh. Có một chi tiết làm mọi người xúc động, trong đoàn đại biểu xã Tân Trào đến chào mừng Đại hội, có một em bé dân tộc thiểu số gày gò, vàng vọt; Bác chỉ vào em bé và nói với các đại biểu: “Nhiệm vụ của chúng ta là làm sao cho các em bé có cơm ăn no, có áo ấm mặc, được đi học, không lam lũ mãi thế này!”.

Chiều ngày 16/8, dưới bóng cây đa đôi đầu thôn Tân Lập, bản Quân lệnh số 1 của Ủy ban khởi nghĩa vang lên giục giã. Dưới sự chỉ huy của đồng chí Võ Nguyên Giáp, một đơn vị Giải phóng quân chân trần áo vải, hừng hực khí thế rầm rập vượt đèo De tiến về Hà Nội. Ngày 17/8, trước đình Tân Trào, Ủy ban Giải phóng dân tộc Việt Nam ra mắt quốc dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Ủy ban Giải phóng dân tộc đọc Lời tuyên thệ: “Trước lá cờ thiêng liêng của Tổ quốc, chúng tôi nguyện kiên quyết lãnh đạo nhân dân tiến lên, ra sức chiến đấu chống quân thù giành lại độc lập cho Tổ quốc. Dù phải hy sinh đến giọt máu cuối cùng, quyết không lùi bước. Xin thề!”. Ngay sau Đại hội Quốc dân, Người ra lời kêu gọi toàn dân đứng lên tổng khởi nghĩa: “…Hỡi đồng bào yêu quý! Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy, đem sức ta mà tự giải phóng cho ta. Tiến lên! Tiến lên! Dưới lá cờ Việt Minh, đồng bào hãy dũng cảm tiến lên!”. 

Đáp lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch, tại thị xã Tuyên Quang, mờ sáng ngày 17/8, dưới sự chỉ huy của các đồng chí Song Hào, Tạ Xuân Thu, Trần Thế Môn, các đơn vị giải phóng quân, các đội tự vệ và du kích bí mật đồng loạt tấn công trại lính Nhật, dinh tỉnh trưởng tay sai, nhà dây thép, sở cẩm, kho bạc,… Quần chúng cách mạng giương cao biểu ngữ, cờ đỏ sao vàng tuần hành thị uy rầm rộ trên các đường phố. Ngày 21/8, sau khi phục kích đánh tan 2 đạo quân Nhật kéo đến từ Phú Thọ, Hà Giang và bức hàng quân Nhật trong thành cổ, ta đã giành được chính quyền ở tỉnh lỵ. Trên phạm vi cả nước, đến ngày 28/8, cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền diễn ra mau lẹ, quyết liệt và thành công. Ách thống trị tàn bạo của thực dân Pháp, phát-xít Nhật được thiết lập gần một trăm năm, chế độ phong kiến quân chủ chuyên chế nhà Nguyễn tồn tại gần hai trăm năm đã bị nhân dân ta lật đổ. Ngày 22/8/1945, Trung ương Đảng và Bác Hồ rời Tân Trào về Hà Nội.

Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, trước

cuộc mít tinh của trên năm mươi vạn đồng bào, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Ủy ban Giải phóng dân tộc trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn độc lập, tuyên bố trước quốc dân và thế giới, khai sinh ra Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, mở ra một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập và chủ nghĩa xã hội của dân tộc Việt Nam.

“... Suối vẫn hát, núi vẫn cao

Rừng Tuyên Quang vẫn in bóng Tân Trào

Đường cách mạng đã vươn xa biết mấy

Mà Tân Trào năm xưa ấy vẫn đây!” 

Đã 76 mùa Thu trôi qua. Căn lán nhỏ đơn sơ, những nẻo đường mòn, những khu rừng, dòng suối, mái đình, địa danh ở Tân Trào như vẫn còn in đậm dấu chân, tình cảm, tác phong, hình ảnh Bác Hồ kính yêu. Ôn lại lịch sử, tự hào về mùa thu cách mạng sôi sục, hào hùng năm ấy, lòng ta càng rưng rưng thương nhớ Bác. Nhớ Bác, ghi sâu và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách của Người, với quyết tâm chính trị cao, Đảng bộ và nhân dân các dân tộc Tuyên Quang tiếp tục phát huy truyền thống quê hương cách mạng, giữ vững đoàn kết, chủ động sáng tạo, vượt qua mọi khó khăn thử thách, khai thác tiềm năng, nguồn lực, tập trung vào các khâu đột phá, các chương trình trọng tâm, đạt nhiều thành tựu, dấu ấn nổi bật trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng, xây dựng Đảng, xây dựng nông thôn mới.

Năm 2020, tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân đạt 6,45%/năm; tổng sản phẩm GRDP đạt trên 34.624 tỉ đồng, tăng 1,6 lần so với năm 2015. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tăng dần tỉ trọng dịch vụ. Giá trị sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản tăng bình quân 4,3%/năm, duy trì tỉ lệ che phủ rừng trên 65%. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng xã hội đạt 36.180 tỉ đồng, tăng 160% so với năm 2015; giá trị xuất khẩu hàng hóa đạt 135 triệu USD/năm. Tổng thu ngân sách trên địa bàn tỉnh đạt 2.309 tỉ đồng, tăng 61,1% so với năm 2015. Hệ thống kết cấu hạ tầng, nhất là giao thông được quan tâm đầu tư, đã hoàn thành xây dựng đưa vào sử dụng 8 cầu lớn bắc qua sông Lô và sông Gâm, đang tích cực xây dựng đường cao tốc Tuyên Quang - Phú Thọ, nối với cao tốc Hà Nội - Lào Cai. Quy mô hệ thống giáo dục - đào tạo được mở rộng đồng bộ từ mầm non tới đại học; công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập được quan tâm, chủ trương xã hội hóa giáo dục được đẩy mạnh. Công tác bảo vệ chăm sóc sức khỏe nhân dân được chú trọng, quy mô giường bệnh đạt 34,2 giường/10.000 dân, 8,3 bác sĩ/10.000 dân. An sinh xã hội được bảo đảm, phong trào đền ơn đáp nghĩa được chú trọng; các giá trị văn hóa truyền thống được bảo tồn, phát huy, công tác giảm nghèo đạt kết quả quan trọng; an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững. Với những cố gắng nỗ lực vượt bậc và kết quả đã đạt được, đời sống của nhân dân các dân tộc từng bước được nâng lên, năm 2020 GRDP bình quân đầu người đạt 44,57 triệu đồng, tăng 1,55 lần so với năm 2015; thu nhập bình quân người dân nông thôn đạt 2,67 triệu đồng/người/tháng, tăng 1,55 lần so với năm 2015; tỉ lệ hộ nghèo bình quân hàng năm giảm trên 3%, tỉ lệ hộ dân sử dụng điện lưới quốc gia đạt 98,8%; 100% xã, phường, thị trấn có kết nối Internet; đã có 47 xã đạt chuẩn nông thôn mới. Thành phố Tuyên Quang cơ bản đạt tiêu chí đô thị loại II, nguy nga soi bóng xuống dòng sông Lô lịch sử; tỉnh Tuyên Quang trở thành tỉnh phát triển khá trong khu vực miền núi phía Bắc.

Kỷ niệm 76 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, toàn tỉnh ra sức thi đua giành nhiều thành tựu trong nghiên cứu khoa học, lao động sản xuất, học tập, công tác, viết tiếp trang sử vẻ vang trong giai đoạn mới: Đưa kinh tế tăng trưởng khá, phát triển văn hóa - xã hội, giữ vững an ninh - quốc phòng, củng cố tăng cường hệ thống chính trị, nâng cao hơn nữa đời sống nhân dân. Phát huy truyền thống quê hương cách mạng, nhất định Tuyên Quang sẽ vươn lên trở thành một tỉnh phát triển khá, toàn diện, bền vững ở khu vực miền núi phía Bắc, như mục tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020 - 2025 đã đề ra.

Nguyễn Phi Khanh