Trần Thành Hoàng
Trong một chuyến công du sang Việt Nam công tác, năm 2023, Giáo sư người Đức, ngài Gunter GiesenFeld, Chủ tịch Hội Văn hóa Đức - Việt, cùng vợ là dịch giả Marianna Ngo đã đến tham quan huyện Na Hang, Tuyên Quang. Thật hữu duyên khi họ có được trong tay cuốn Tạp chí Văn nghệ Tuyên Quang. Trong số các tác phẩm đăng tải trên Tạp chí, vợ chồng giáo sư đặc biệt chú ý đến truyện ngắn “Chuyện của Lan” của tác giả Hoàng Kim Yến. Đây là tác phẩm viết của tạp chí văn học tỉnh nhà, và tác phẩm “Chuyện của Lan” viết về đời sống, nếp sinh hoạt văn hóa của một bộ phận người dân tộc Tày nơi miền non cao. Ngay sau đó, vợ chồng giáo sư người Đức này đã đọc, nghiên cứu và tìm mọi cách để liên lạc với tác giả truyện ngắn, nhưng chưa được.
Vì yêu thích tác phẩm, dù chưa gặp gỡ để trao đổi được với tác giả, Giáo sư Gunter GiesenFeld cùng vợ vẫn quyết định dịch truyện ngắn “Chuyện của Lan” sang tiếng Đức, để in ấn và xuất bản ở đất nước của mình. Mục đích nhằm giới thiệu và quảng bá với mọi người về văn hóa, về con người, đời sống tập tục của đồng bào dân tộc miền núi vùng Đông Bắc Việt Nam, cụ thể là Na Hang, Tuyên Quang, qua tác phẩm văn học của tác giả Hoàng Kim Yến. Sau hơn một năm, nhờ mọi người trong Hội Văn hóa Việt - Đức ở Hà Nội tìm kiếm, cuối tháng 9 năm 2024, giáo sư cũng kết nối được với tác giả Hoàng Kim Yến, là hội viên Hội Văn học Nghệ thuật Tuyên Quang.
Từ những lần liên lạc, Giáo sư Gunter GiesenFeld đã bay sang Hà Nội và gặp gỡ, trao đổi với tác giả Hoàng Kim Yến về tác phẩm “Chuyện của Lan”. Trong ngày 14 tháng 12 năm 2024, tại nhà khách của Bộ Ngoại giao, cuộc trao đổi để thống nhất ý kiến cho một buổi giao lưu, tọa đàm về con người và vùng đất nơi tác phẩm ra đời đã được giáo sư và tác giả thống nhất. Giáo sư mong muốn thông qua tác phẩm, bạn bè của mình, sinh viên của mình đến khám phá và tìm hiểu kĩ hơn về nét văn hóa của đồng bào các dân tộc Việt Nam một cách thực tế và chân thật nhất.
Sáng ngày 12 tháng 12 năm 2024, một phái đoàn gồm 16 người, họ là những giáo sư, tiến sĩ, giảng viên các trường đại học của Đức, chuyên nghiên cứu và giảng dạy về các vấn đề văn hóa dân tộc trên thế giới đã có mặt tại huyện Na Hang, Tuyên Quang để gặp gỡ, tọa đàm trao đổi trực tiếp với tác giả Hoàng Kim Yến. Buổi tọa đàm, giao lưu đã diễn ra trong bầu không khí thân thiện, cởi mở. Họ, những người bạn nước ngoài yêu mến con người Việt Nam, đã đi thẳng vào những vấn đề cốt lõi: Những người viết văn như bạn có được tự do sáng tác không? Có được viết về những vấn đề mang hơi thở thời đại không? Có được ưu đãi, đãi ngộ gì của chính phủ không? Có bị ép buộc viết theo khung sắp đặt?…
Riêng, tác phẩm “Chuyện của Lan” có bao nhiêu phần trăm sự thật? Tác giả có đi thực tế để viết và xuất bản ra tác phẩm của mình? Văn học thế giới, cụ thể là của nước Đức, tác giả biết những ai, tác phẩm nào? Văn hóa đọc của các bạn ra sao? Hệ thống giáo dục trong trường học, thực tế ngoài thế nào?… Điều mà hầu hết những người trong phái đoàn bạn đặt câu hỏi quan tâm nhất là: Những tác giả nữ có bị phân biệt đối xử bất bình đẳng giới so với các nhà viết văn thơ nam hay không? Hàng loạt câu hỏi được đưa ra trong hơn hai giờ đồng hồ. Tất cả không hề có sự chuẩn bị trước, đều là ngẫu nhiên nên tính chân thực rất cao. Không vi phạm hành lang pháp luật, cả hai bên đều rất trân trọng chủ quyền của dân tộc, văn hóa đất nước mình. Cởi mở và thân thiện trên tinh thần hợp tác hữu nghị, đó là mục đích chung của cả hai bên.
Thạc sĩ Bùi Thị Mai Anh, nguyên giảng viên Trường Đại học Tân Trào (Tuyên Quang) cũng vinh dự góp mặt trong buổi tọa đàm, giao lưu tác phẩm, tác giả. Chị cũng được đặt ra một vài câu hỏi, về vấn đề giáo dục trong trường, về sự hiểu biết và sáng tác văn học trong thời đại mới với góc nhìn nhận và đánh giá khách quan của một nhà giáo dục. Bùi Thị Mai Anh trả lời chân thành về vấn đề đoàn bạn hỏi với quan điểm “biết đến đâu nói đến đó”. Dù mọi thứ còn khó khăn, tất cả đang trên đà phát triển, nhưng với tình yêu quê hương và học hỏi, nâng cao vấn đề bảo tồn văn hóa dân tộc thì chắc chắn một ngày không xa, các giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc vùng miền núi sẽ được ghi nhận trên bản đồ văn hóa thế giới.
Buổi gặp gỡ, tọa đàm kết thúc trong không khí vui vẻ giữa tác giả và những người có mặt trong buổi hôm đó. Dù có mặt hạn chế về rào cản ngôn ngữ, nhưng nhờ sự chân tình, nhu cầu khám phá các giá trị văn hóa, thông qua tác phẩm văn học, do đó họ đã tìm thấy những điểm tương đồng.
Chỉ là một tác phẩm văn học được đăng tải trên Tạp chí Văn nghệ của tỉnh, nhưng vẻ đẹp ngôn ngữ, chất liệu vùng miền đã có sức lan tỏa mạnh mẽ với độc giả trong nước và thế giới. Điều đó cho thấy, chúng ta đừng ngại làm mới mình, đừng ngại phê bình hay tiếp thu, học hỏi sự tiến bộ từ những nền văn hóa khác. Với tác giả Hoàng Kim Yến, chị cho rằng: “Thật may mắn khi tác phẩm của mình được bạn bè quốc tế biết đến qua một sự ngẫu nhiên”. Trong hàng ngàn tác phẩm của các tác giả Việt Nam, để được dịch giả nước ngoài có học vị, có tri thức cao nhìn nhận, đánh giá và dịch tác phẩm quảng bá ra thế giới là một câu chuyện khá thú vị. Từ đây, văn học đã có thêm một đời sống khác, một không gian khác để sống với độc giả.
Qua buổi tọa đàm, giao lưu văn hóa cho thấy rằng, cần phải nâng cao tư duy phát triển kiến thức, muốn viết, hay sáng tác một tác phẩm về một vùng miền, về đời sống phong tục, tập quán của dân tộc, hoặc một tập thể, cá nhân nào đó, tác giả phải tìm hiểu kĩ về những nét cơ bản để tác phẩm khắc họa cao tính chân thực, không sao chép, không xa rời thực tế. Tác phẩm đó phải mang hơi thở của thời đại, tính giáo dục và nhân văn cao. Nhà văn sẽ không thể ngồi trong nhà mà bàn chuyện thế giới, cũng như việc anh chưa làm gì mà đòi hỏi hưởng chính sách, chế độ đãi ngộ của xã hội. Đã qua rồi kiểu như dân chúng ta thường ví von “Con hát mẹ khen hay”… Tất cả phải đi lên bằng thực lực, bằng sự vận động của chính bản thân mình. Người viết văn phải có trách nhiệm với chính tác phẩm của mình, sản phẩm của mình làm ra phải có sức lan tỏa trong cộng đồng, quảng bá với bạn bè thế giới, không những viết được, làm được mà còn phải nói được.
Qua trải nghiệm thực tế, cũng mong các tác giả Tuyên Quang, hãy bứt phá ra khỏi giới hạn bản thân để tìm tòi, nghiên cứu, sáng tạo ra những tác phẩm chất lượng về nơi sinh sống, vùng miền quê hương mình, con người và những nét văn hóa truyền thống chính nơi mình ở. Một tác phẩm chỉ thực sự giá trị khi nó phản ánh tính chân thực của cuộc sống, đó cũng là trách nhiệm của những người cầm bút. Hi vọng rằng, trong thời gian tới, những người đang hoạt động văn hóa, nghệ thuật trên mảnh đất Tuyên Quang sẽ tiếp tục dâng cho đời những tác phẩm hay, mang giá trị văn học, tinh thần yêu nước cao để lan tỏa sự gắn kết văn hóa khắp mọi nẻo đường trong và ngoài đất nước.
Được biết, hơn hai mươi năm qua, Giáo sư Gunter GiesenFeld vừa viết báo, nghiên cứu văn hóa Việt Nam và dịch văn học Việt Nam. Ông dành tình yêu vô hạn cho Việt Nam. Ông đã gặp gỡ và hợp tác xuất bản các tác phẩm của cố nhà văn Nguyễn Đình Thi, Chế Lan Viên và một số tác phẩm của các nhà văn khác ở Việt Nam. Với sự tỉ mỉ, kì công từ bản phác họa minh họa cho từng tác phẩm. Sách được xuất bản song ngữ trên thế giới.
12/2024
T.T.H
17-12-2024
17-12-2024
17-12-2024