Nguyễn Đình Lãm

 

 

 

 

 

Tôi ít tuổi hơn lão Giai nhiều. Tuổi tôi chỉ ngang tuổi thằng cháu nội của lão. Nhưng theo gia phả, tôi chỉ gọi lão bằng anh. Già thì già, mặc kệ. Phong tục quê tôi thế. Nhà lão Giai trong xóm, cạnh nhà tôi. Ở rệ đường, tít ngoài đầu làng, có một búi tre gai rất to và rậm rì, quanh năm gió đưa trẽo trẹt. Chả biết tự bao giờ, lão dựng cái quán sửa xe đạp dưới gốc búi tre ấy. Khi bắt đầu biết ghi nhận những thứ có ở xung quanh mình, tôi đã thấy cái quán sửa xe đạp của lão rồi. Cái quán được bóng tre trùm mát lắm.

Tôi nghiện thuốc lào từ bé, cũng là tại lão Giai. Ngày ngày tôi lững chững ra quán lão chơi, lão rủ tôi hút, thế là tôi nghiện. Tí tuổi đầu tôi đã nghiện thuốc lào. Lão nghiện nặng hơn tôi. Tôi cảm thấy, lão nghiện thuốc lào còn hơn hồi bé tôi nghiện bú mẹ. Không hút thuốc lào, chắc lão chết. Nghĩa rằng, đời lão chỉ có một cái thú, thú hút thuốc lào. Lão có một sào ruộng chỉ để giồng thuốc lào. Lão không bao giờ hút bất kỳ một loại thuốc nào khác, kể cả thuốc của những hãng nổi tiếng trên toàn thế giới. Lão chỉ dùng thuốc lào tự chế. Lão giồng và chăm sóc ruộng thuốc của lão như các bậc thợ chơi hoa chăm những giò thủy tiên hiếm hoi. Lão bón cây thuốc bằng phân chim bồ câu, phân chim sẻ, chứ lão quyết không bón bằng bất kỳ một loại phân nào khác. Và lão tưới cây thuốc bằng nước ao có thả cá mè. Lão nuôi cá mè chỉ để lấy nước ao tưới cây thuốc lào. Tưới nước khác, không bao giờ đắc khói, hỏng thuốc ngay, hút nhạt phèo, lão bảo với tôi thế. Hai buổi sớm chiều, ngày nào lão cũng ra thăm vườn thuốc. Phát hiện có rệp ký sinh trên lá, lão nấu cơm bằng nếp cái hoa vàng, nghiền nhiễn, nắm chim chim như củ khoai, rồi cầm lăn trên lá thuốc, cho con rệp dính vào nắm cơm, đặng mang đốt cho cháy cả cơm, cả rệp kỳ thành than mới thôi. Vườn thuốc lào của lão cho những cái lá to như lá dong gói bánh. Mặt lá mượt mà, mịn như nhung. Khi lá thuốc hơi ngả màu vàng, lão hái về, cuộn chặt lại như cái giò thủ, ủ thêm cho chín, đặng thái nhỏ tắp như người ta thái lá chanh ăn thịt gà luộc. Thái xong, phơi trong bóng râm, rồi sao tẩm. Chả biết lão làm kiểu gì, mà thuốc của lão đen như sợi móc, chứ không nâu nâu như thuốc bán ở chợ. Chế biến xong, lão đóng vào chum sành, nút lá chuối khô. Thuốc lào của lão có mùi thơm như rủ rê, như mời gọi người ta, lạ lắm. Nhìn màu thuốc của lão, ngửi mùi thuốc của lão, chỉ muốn hút ngay lập tức. Không hút thuốc của lão thì thôi, chứ đă hút vào, chỉ ba điếu là nghiện, đấy là người khác. Còn tôi, lúc lão rủ, tôi bảo:

- Em còn bé, hút nhỡ nghiện thì sao?

 Lão cười hinh hích:

- Sợ chó gì. Tao nghiện thuốc lào từ lúc dái còn bằng hạt xoan, có sao đâu? Tôi lóng ngóng châm lửa hút thử, chỉ một điếu, nghiện lập tức. Ngồi chơi, xem lão sửa xe đạp dưới bóng tre thích lắm. Có lẽ, từ cái thú hút thuốc lào, mà lão Giai tìm đến cái thú của cái sự chơi điếu. Quán lão đủ các thứ điếu, mỗi thứ một kiểu: cái điếu ục, được chế từ một đốt nứa ngộ vừa to, vừa dài như cái ống bương. Khi hút, phải chuẩn bị thở hắt ra, rồi nhẩn nha kéo mấy hơi liên tục, khói thuốc mới lên được đến miệng. Lại lấy hết sức, kéo tiếp thật mạnh, hít khỏe, khói mới vào được đến phổi. Khi hút, nước trong ống nghe ùng ục. Có lẽ vì thế, người ta gọi là điếu ục. Có cái bé tí, lão chế từ ống trúc chỉ to bằng ngón chân cái trẻ con, hút kêu re ré, gọi là điếu muỗi, tôi thích dùng cái này. Lão Giai có cả điếu bát, cái thì bằng sứ tráng men, cái thì bằng đất nung…

Tôi khoái nhất cái điếu sống. Cây tre bằng cổ tay, cao vút và lá xanh mơn mởn. Lão khoét cái lỗ ở một gióng gần gốc, đổ vào đấy một tí nước, làm điếu hút thuốc lào, lão gọi là điếu sống. Cây tre gió đưa kẽo kẹt. Mặc kệ. Cứ rịt thuốc vào mà hút, thích lắm. Cây tre vẫn sống xanh tốt, không vấn đề gì. Lớn lên, ngọn gió đời đưa đẩy, tôi đi làm ăn xa quê một thời gian. Lúc quay về, cái điếu sống vẫn còn đấy, mà thôi sống. Nó chết khô tự bao giờ! Tôi tiếc nuối, vuốt ve cây tre khô, hỏi lão:

- Sao thế này, anh?

- Chú đi. Ở nhà anh quên, lâu không dùng, nó hỏng!

Tôi bùi ngùi:

- Chắc nó nghiện, lâu không được hút, nó “đi”!

- Ừ - lão gật gù - cũng có thể. Nếu chú thích, anh khoét cho chú cây khác?

- Thích thì thích lắm, nhưng… thôi anh ạ. Em không ở nhà luôn, anh hay quên, lại để nó “hỏng” thì tội!

Hai anh em tôi đang hàn huyên, thì từ trên búi tre, con hổ mang lao xuống cái “bộp”. Trời đất ơi, con rắn to như cái bắp cày, đen trũi. Rất may, nó lao xuống rồi nằm im. Tôi khiếp. Lão Giai bảo đừng sợ. Lão véo một mồi thuốc, vê tròn bằng quả táo, đưa tôi, bảo cầm ném cho nó. Tôi không dám, lão bảo cứ ném đi. Tôi ném mồi thuốc. Con rắn trườn tới, ngửi ngửi, rồi há mồm ngậm, từ từ leo lên búi tre.

Thứ rắn này, tôi đã gặp một lần. Nó là loại hổ mang bành. Ấy là một chiều, tôi đang đạp xe trên đường rừng. Trước mặt, cách độ dăm mét, bất thần con hổ mang to bằng bắp chân từ rừng bên này, qua đường để sang rừng bên kia. Tôi vội phanh gấp. Con hổ mang thấy tôi, nó lập tức dựng đứng, bạnh cái cổ to và mỏng, khum khum như bàn tay, miệng phì… phì… phì… thổi gió. Tiếng thổi gió của nó như có tinh, nghe khiếp lắm. Cảnh giác, đợi con rắn qua đường hẳn, tôi lấy đà, phóng xe qua, cắm cổ đạp miết. Nhớ lại tiếng “phì, phì” của con hổ mang hôm ấy, bây giờ tôi vẫn còn sợ. Tôi kể lại chuyện ấy cho lão Giai nghe, lão bảo:

- Con này nó hiền khô ấy mà.

- Nhưng nhìn bộ dạng của nó, em khiếp lắm. Thế ngộ nhỡ đang có khách, bất thình lình nó lao xuống thì sao?

- Không bao giờ. Thấy chú về, nó xuống chào chú đấy. Cho nên, anh mới bảo chú ném cho nó mồi thuốc.

- Tổ nó ở trên ấy à?

- Ừ.

- Nó ở đấy lâu chưa?

- Từ khi chưa có chú.

- Sao trước em ra đây mãi, chả thấy nó bao giờ?

- Bình thường, chả bao giờ nó xuống, trừ khi anh gọi. Hoặc nó quá thèm thuốc.

- Nó nghiện rồi.

- Chứ còn gì nữa. Cu cậu nghiện là cái chắc. Nghiện nặng. Những lần anh ốm nghỉ ở nhà vài hôm. Khi anh ra quán, nó cũng lao xuống chào, như nó chào chú vừa nãy ấy. Cậu thèm nhỏ rãi, cho một mồi to, say đứ đừ. Nằm một tí, rồi khật khưỡng về tổ. Trông cậu ngất ngưởng trườn lên búi tre buồn cười đáo để.

 *

Người cùng xóm, lại có họ với nhau, tôi thấy lão Giai thật hiền lành và tốt bụng. Suốt ngày lão lụi hụi với cái nghề sửa xe đạp dưới búi tre làng để kiếm sống. Lão không vợ, không con độc thân. Tôi đi làm ăn xa, bất chợt nghĩ về quê hương, tôi lại nhớ lão.

N.Đ.L

Minh họa của An Bình