Ký dự thi của Hà Anh

Một góc làng ở Thái Hoà

Ai đi qua vùng Yên Nguyên, Chiêm Hóa cũng thấy cả một miền quê ngày càng tươi đẹp. Đường nhựa Yên Nguyên êm êm, xe cộ ngày đêm như mắc cửi. Đồng ruộng ba mùa nối nhau tươi tốt nhờ kênh mương nội đồng điều hòa đủ nước. Bia chiến thắng Cầu Cả nhắc nhớ một thời chiến thắng oanh liệt của quân dân Tuyên Quang trong kháng chiến chống Pháp và chùa Bảo Ninh Sùng Phúc trầm mặc cổ kính bên hàng cây cổ thụ ẩn chứa chiều sâu lịch sử của vùng đất này. Hai bên đường nhiều nhà cửa khang trang mọc lên ngày một nhiều, Yên Nguyên như một thảm xanh tươi đẹp hiện lên giữa vùng đồi núi thấp với rừng cây xanh mướt mắt. Nhưng ít ai biết, ẩn sâu dưới khung cảnh vùng quê ấm no, tươi đẹp thanh bình ấy có một mạch ngầm văn hóa vẫn ngày đêm tuôn chảy bất tận, điển hình là dòng chảy văn hóa người Dao Tiền thôn Đồng Vàng (xã Yên Nguyên, Chiêm Hóa, Tuyên Quang) độc đáo và bền bỉ qua bao thế hệ người Dao Tiền ở đây.

Thuở  còn  học phổ thông, tôi từng thuộc bài hát có câu: “Bàn Hồng Tiên con chim đầu đàn đưa người Dao vùng cao xuống núi…”. Dấu ấn con đập ngăn suối lấy nước về đồng ngày ấy và hệ thống kênh mương nội đồng  đưa nước về từng thửa ruộng, vun đắp một vùng quê Đồng Vàng một năm ba vụ  còn đó. Nhờ thế mà cuộc  sống người dân Dao Tiền Đồng Vàng ngày càng giàu đẹp, văn minh. Vùng đồi núi Loong Coong ngày xưa của người Dao Tiền Yên Nguyên giờ là rừng xanh mát mắt. Thôn Đồng Vàng, xã Yên Nguyên ngày nay có gần hai trăm hộ trong đó hơn 80% là người Dao Tiền. Hộ nào cũng có nhà xây, có nhà hai ba tầng khang trang và đầy đủ tiện nghi. Khung cảnh ở đây thật là trù phú, nhà xây san sát hai bên đường, nhà nào cũng có ti vi, tủ lạnh, xe máy đủ các loại không khác gì người dân miền  xuôi, thật đáng tự hào. Tự hào hơn nữa là trong khi vươn lên theo kịp công nghệ hiện đại, bà con vẫn lưu giữ một truyền thống văn hóa độc đáo, riêng có của người Dao Tiền.

Người khơi mạch nguồn văn hóa Dao Tiền đặc sắc ấy là ông Bàn Công Hiến, con rể của Anh hùng Lao động Bàn Hồng Tiên năm xưa. Ông Hiến sau khi làm Bí thư Huyện ủy Chiêm Hóa, rồi Giám đốc Sở Tư pháp, nghỉ hưu ông về lại quê hương Đồng Vàng thân thương. Ông  là hội viên Hội Văn học Nghệ thuật Tuyên Quang, hội viên Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam, hội viên Hội Văn học Nghệ thuật các Dân tộc thiểu số Việt Nam. Yêu quê hương Yên Nguyên, yêu bản Dao ông nhận thấy phải làm gì để lưu giữ bản sắc văn hóa độc đáo của người Dao Tiền. Nghĩ là làm, năm 2014 ông thành lập Đội văn nghệ thôn Đồng Vàng gồm mười hai thành viên. Những ngày đầu thật khó khăn, bỡ ngỡ. Những người nông dân chỉ quen công việc đồng áng, chân lấm tay bùn phải làm quen với câu Páo dung, điệu múa, mà ngỡ ngàng ngượng ngập. Đội phải sưu tầm từng bộ quần áo cổ truyền, từng cái chuông, chũm chọe, thanh la, tù và, đặc biệt là cái trống Nêm riêng có của người Dao Tiền, phải đặt mua tận Sa Pa mới có mà lại rất đắt trong khi kinh phí tự đóng góp của đội viên có hạn. Nhưng rồi mạch nguồn văn hóa tiềm ẩn lâu đời, được khơi đúng mạch đã tuôn chảy như con suối nguồn trong vắt tưới cho Đồng Vàng thắm mãi. Đội văn nghệ Đồng Vàng tích cực tham gia các hoạt động văn hóa trong xã, trong huyện. Niềm vui đầu tiên đã đến: Năm 2014 tại Liên hoan Văn hóa các ngành Dao toàn quốc tại Thái Nguyên, tiết mục múa của  đội đoạt giải nhất. Thành công đầu tiên khích lệ Đội văn nghệ Đồng Vàng rất lớn, anh chị em càng say mê tập luyện. Tiếp theo tại Bắc Kạn, năm 2017 tiết mục của đội lại đạt được giải A. Năm 2017 tiết mục của Đội văn nghệ thôn Đồng Vàng đi biểu diễn ở Tràng An, Ninh Bình lại được giải nhất. Năm 2018 Đội văn nghệ thôn Đồng  Vàng phát triển thành Câu lạc bộ văn hóa Dao Tiền thôn Đồng Vàng với 24 hội viên. Có gia đình có đến 03 người tham gia câu lạc bộ như nhà anh Bàn  Xuân Đông. Năm 2018, Câu lạc bộ đi Cao Bằng biểu diễn  cũng ẵm luôn giải A. Năm 2019, trong các Liên hoan văn nghệ ở Lâm Bình và Sơn Dương câu lạc bộ cũng có tiết mục đoạt giải nhất. Đỉnh cao nhất của câu lạc bộ là chuyến tham gia lưu diễn tại Tây Nguyên gần nửa tháng, Câu lạc bộ văn hóa Dao Tiền thôn Đồng Vàng đạt giải A làm nức lòng anh chị em toàn đội và có tiếng vang không chỉ trong tỉnh. Còn nữa, năm 2022 trình diễn tại Na Hang tiết mục của câu lạc bộ lại đạt giải nhất.

Số người tham gia câu lạc bộ càng đông và sinh hoạt cũng đều đặn và thường xuyên hơn, tập luyện vất vả mà được biểu diễn trước công chúng lại được tham quan du lịch, anh chị em câu lạc bộ ai cũng phấn khởi. Đến năm 2021 do tuổi cao ông Bàn Công Hiến bàn giao Câu lạc bộ văn hóa Dao Tiền thôn Đồng Vàng cho anh Bàn Xuân Đông, song ông Hiến vẫn tham gia sinh hoạt câu lạc bộ thường xuyên và vẫn là cố vấn, là linh hồn của câu lạc bộ. Nhà anh Bàn Xuân Đông cả hai vợ chồng và cậu con trai cùng tham gia, anh còn là Phó Chủ tịch Hội Đông y xã Yên Nguyên. Để nâng cao chất lượng nghệ thuật của các tiết mục văn nghệ, câu lạc bộ mời biên đạo múa xuất sắc Lê Cường lên nâng cao phần vũ đạo và âm nhạc. Được sự hướng dẫn của Nghệ sĩ Ưu tú Lê Cường (hội viên Hội Văn học Nghệ thuật Tuyên Quang), các tiết mục của câu lạc bộ sinh động hẳn lên và có chất nghệ thuật hơn. Ngoài các tiết mục cũ, hai tiết mục mới là múa “Niềm vui được mùa” và “Tiếng chuông gọi mùa vàng” được đạo diễn Lê Cường biên đạo là những tiết mục đinh của Câu lạc bộ. Tôi đã xem những buổi tập của câu lạc bộ mà cảm phục, anh chị em thật tự giác và say sưa, những bàn tay cấy lúa, gieo ngô hôm qua, nay uyển chuyển trong vũ điệu ngày mùa, trong tiếng chuông, tiếng trống rộn rã. Bước chân đã duyên dáng, mềm mại mà mạnh khỏe hơn, như cây rừng Yên Nguyên vươn lên trong nắng và gió Việt Bắc. Hiện câu lạc bộ đang tập luyện để tham gia Lễ hội Thành Tuyên năm 2023 và chương trình Di sản Việt Bắc tại Tuyên Quang rằm Trung thu này.

Tâm sự với tôi, ông Hiến và anh Bàn Xuân Đông phấn khởi cho biết Ủy ban nhân dân xã Yên Nguyên sẽ quan tâm và đầu tư thêm cho câu lạc bộ trong thời gian tới. Ông Hiến và anh Đông cũng trăn trở: Làm sao vận động được thanh niên tham gia và kế thừa những thành tích của câu lạc bộ. Hiện nay hội viên chủ yếu là người trung cao tuổi, số thanh niên tham gia rất hiếm vì đi học và đi làm xa, đó là khó khăn lớn cho câu lạc bộ. Đồng Vàng đang vào vụ cấy, tiếng nhạc tập luyện của Câu lạc bộ văn hóa Dao Tiền  Đồng Vàng vẫn rộn rã, vang lên từ nhà văn hóa thôn, hứa hẹn những mùa vàng bội thu trên cánh đồng Yên Nguyên và cả trên sân khấu các liên hoan văn nghệ trong và ngoài tỉnh.

H.A