Trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc và bảo vệ nền độc lập của dân tộc, Tuyên Quang không chỉ là căn cứ địa cách mạng vững chắc, là An toàn khu (ATK) tuyệt đối bí mật, tuyệt đối an toàn của Trung ương Đảng, Chính phủ, của Bác Hồ, mà còn là Thủ đô Khu giải phóng, Thủ đô kháng chiến...
Bác Hồ thăm đình Tân Trào (tháng 3-1961). Ảnh : Tư liệu
Sự ra đời và phát triển của căn cứ địa Việt Bắc, gồm 6 tỉnh: Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang, Tuyên Quang luôn luôn được xác định là trung tâm của Thủ đô Khu giải phóng, Thủ đô kháng chiến, gắn liền với tên tuổi, sự nghiệp cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại - Người sáng lập, giáo dục và rèn luyện Đảng ta, người cha thân yêu của các lực lượng vũ trang, linh hồn của khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Trong thời kỳ tiền khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám 1945 và trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Bác Hồ đã ở, làm việc trên đất Tuyên Quang gần 6 năm, tại hơn 32 địa điểm khác nhau, gắn liền với những sự kiện quan trọng của Đảng, Bác Hồ tới lịch sử dân tộc ta.
Kỷ niệm 130 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2020), trân trọng giới thiệu những địa danh và thời gian Bác Hồ ở, làm việc trên đất Tuyên Quang.
Thời kỳ tiền khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám 1945. Ngày 4/5/1945, Bác Hồ rời Pác Bó (Cao Bằng) về Tân Trào (Tuyên Quang). Ngày 20/5/1945, Bác Hồ đến địa phận Tuyên Quang, tại Làng Chạp, xã Trung Sơn, huyên Yên Sơn; ngày 21/5/1945, Người tới Tân Trào, huyện Sơn Dương. Trong thời gian ở Tuyên Quang từ ngày 20/5/1945 đến ngày 22/8/1945 để cùng Trung ương Đảng chỉ đạo cách mạng cả nước, lãnh đạo toàn dân Tổng khỏi nghĩa Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công, Bác Hồ đã ở, làm việc tại: Nhà ông Sầm Văn Nhì (Chánh Nhì), thôn Làng Chạp, xã Trung Sơn, huyện Yên Sơn (ngày 21/5/1945); đình Hồng Thái, xã Tân Trào, huyên Sơn Dương (ngày 21/5/1945); nhà ông Nguyễn Tiến Sự - Chủ nhiệm Việt Minh của xã Kim Long - nay là xã Tân Trào (từ ngày 21/5 đến cuối tháng 5 năm 1945); lán Nà Nưa (Nà Lừa), thôn Tân Lập, xã Tân Trào (từ cuối tháng 5 đến ngày 22/8/1945), Bác Hồ rời căn lán Nà Nưa về Hà Nội để cùng Trung ương Đảng giải quyết những vấn đề trọng đại liên quan đến vận mệnh dân tộc.
Trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Bác Hồ trở lại Tân Trào - Tuyên Quang ở, làm việc để cùng Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ lãnh đạo toàn quân, toàn dân ta tiến hành cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp xâm lược, từ ngày 02/4/1947 đến cuối tháng 8/1954. Thời kỳ này, Bác Hồ đã ở, làm việc tại 16 địa điểm khác nhau trên đất Tuyên Quang, là: Làng Sảo, xã Hợp Thành, huyện Sơn Dương (từ ngày 02/4/1947 đến ngày 19/5/1947), tại 3 địa điểm: Nhà ông Ma Văn Hiến, lán I, lán II. Đây là địa điểm đầu tiên Bác Hồ và Trung ương Đảng đã ở và làm việc trong những ngày đầu trở lại Tân Trào, lãnh đạo cách mạng vượt qua những ngày tháng cam go nhất của cuộc kháng chiến, xây dựng lực lượng ngày càng lớn mạnh, từ yếu đến mạnh, từ ít đến nhiều.
Nhà ông Triệu Văn Hiến, thôn Khuôn Đào, xã Trung Yên, huyện Sơn Dương (từ ngày 27/11/1947 đến 04/12/1947): Khuổi Tấu, thôn Tấu Lìn, xã Hùng Lợi, huyện Yên Sơn (từ ngày 04/12/1947 đến 28/12/1947): Lũng Tẩu, thôn Tân Lập, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương (từ ngày 12/9/1948 đến 16/12/1948 và từ ngày 10/01/1949 đến 06/4/1949); Lũng Trò, xóm 5, xã Trung Trực, huyện Yên Sơn (từ ngày 19/12/1948 đến ngày 10/1/1949); Khấu Lấu - Vực Hồ, thôn Bòng, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, Bác Hồ ở 3 lần, với 3 khoảng thời gian khác nhau (từ ngày 6/4/1949 đến 16/5/1949; từ ngày 01/6/1949 đến tháng 01/1950; từ tháng 4/1950 dến tháng 9/1950); Nhà ông Hà Văn Tung, Bản Chương, xã Hùng Lợi, huyện Yên Sơn (từ ngày16/5/1949 đến ngày 1/6/1949): Văn phòng Chủ tịch phủ - Thủ tướng phủ, Thác Dẫng, thôn Lập Binh, xã Bình Yên, huyện Sơn Dương (từ năm 1947 đến năm 1954 - thời gian ở đây, Bác Hồ đi lại điều hành các phiên họp của Hội đồng Chính phủ...); Thôn Đá Bàn, xã Mỹ Bằng, huyện Yên Sơn (tháng 12/1950); thôn Khuôn Mạ, xã Kiên Đài, huyện Chiêm Hóa (từ tháng 01 đến ngày 7/2/1951); thôn Phú An - nay là thôn Bó Củng, xã Kim Bình, huyện Chiêm Hóa (từ ngày 7/2/1951 đến tháng 3/1951 và tháng 5/1952); Nà Mạ, thôn Pác Hóp, xã Linh Phú, huyện Chiêm Hóa (ngày 20/2/1951); Hang Đá, thôn Yên Thượng, xã Trung Yên, huyện Sơn Dương (tháng 4/1951); Hang Bòng, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, Bác Hồ ở 3 lần, với 3 khoảng thời gian khác nhau (từ tháng 5/1951 đến tháng 12/1951; từ tháng 01/1952 đến tháng 4/1952; từ tháng 6 đến cuối năm 1952); Bản Tai, xã Kiên Đài, huyện Chiêm Hóa (ngày 03/3/1952); Nà Lơi, thôn Khuôn Điển, xã Kim Quan, huyện Yên Sơn (từ cuối năm 1953 đến tháng 8/1954). Từ đây, Bác Hồ cùng các đợn vị bộ đội về tiếp quản Thủ đô Hà Nội, sau chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu/chấn động địa cầu”, kết thúc cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc ta chống thực dân Pháp xâm lược.
Những địa danh - địa điểm Bác Hồ ở và làm việc trên đất Tuyên Quang thời kỳ tiên khởi nghĩa và trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược mãi là những di tích lịch sử độc đáo “trong hệ thống di tích lịch sử cách mạng quan trọng bậc nhất của lịch sử dân tộc Việt Nam trong thế kỷ 20”. Đây là di sản văn hóa vô giá mà Đảng bộ, nhân dân các dân tộc Tuyên Quang vinh dự thay mặt nhân dân cả nước giữ gìn và phát huy cho thế hệ hôm nay và mai sau.
Việt Thanh
